Przez profilaktykę próchnicy rozumiemy zespół działań profesjonalnych oraz prowadzonych w warunkach domowych przez samego pacjenta (po odpowiednim instruktażu w gabinecie) zmierzającym do zapobiegania wystąpienia ubytków próchnicowych.

Instruktaż higieny
Podczas pierwszej wizyty lekarz stomatolog powinien sprawdzić nie tylko stan zębów, dziąseł i przyzębia ale także stan higieny jamy ustnej oraz poinstruować pacjenta co do metod czyszczenia zębów (zależy to od wieku pacjenta oraz warunków zgryzowych, stanu dziąseł i przyzębia), past, szczoteczek oraz przyborów dodatkowych (nici, wykałaczki, szczoteczki międzyzębowe, irygatory, płukanki fluorowe, płukanki lecznicze).

Objawy zapalenia dziąseł:
– Zaczerwienienie
– Obrzęk
– Krwawienie
– Owrzodzenie
– Pogłębienie kieszonki dziąsłowej (bez utraty ciągłości przyczepu nabłonkowego)

Objawy zapalenia przyzębia obejmuje objawy zapalenia dziąseł oraz:
– Obniżenie przyczepu nabłonkowego
– Kieszonki patologiczne
– Utrata przyczepu łącznotkankowego
– Recesja dziąsła

Profilaktyka fluorkowa
Fluor, należący do rodziny halogenów (gazy) występuje we wszystkich tkankach organizmu, ale szczególne znaczenie ma dla zmineralizowanych tkanek twardych. Fluor endogenny łączy się ze szkliwem zawiązka zęba w czasie jego powstawania. Fluor zawarty jest w wodzie pitnej a także w kropelkach i tabletkach fluorku sodowego przedostaje się w czasie rozwoju zawiązka zęba endogennie drogą krwi poprzez ślinę, a także bezpośrednio do zębów, podczas rozpuszczania się tabletki. Fluor przyjmowany drogą doustną pomaga w mineralizacji szkliwa tworzących się zębów. Podawany miejscowo (pasty do zębów, płukanie ust) działa po wyrżnięciu się zębów, wpływając korzystnie na remineralizację miejsc pozbawionych soli mineralnych. Działa także bakteriobójczo i bakteriostatycznie. Tak więc połączenie działania endogennego fluoru przed wyrżnięciem zębów i fluoru stosowanego miejscowo bezpośrednio na zęby zapewnia optymalną profilaktykę próchnicy.

Zymafluor. Podstawowy lek stosowany w profilaktyce endogennej.Jest to doustny preparat fluorku sodu dostępny w formie tabletek oraz kropli. Preparat ten może być przepisany tylko przez stomatologa i powinien być stosowany ściśle według jego zaleceń (niekontrolowany nadmiar fluoru może doprowadzić do schorzenia nazywanego fluorozą).

Inne preparaty do fluoryzacji:

Preparaty fluorowe do wcierania w szkliwo zębów:
– Fluormex płyn
– Fluormex żel
– Elmex gel
Stosujemy je przynajmniej 4 – 5x w roku co dwa tygodnie.

Preparaty do pędzlowania:
– Fluor Protektor
– Bifluorid
– Duraphat
Stosujemy je 2 – 3x w roku a w przypadku wysokiego ryzyka próchnicy 4x w roku.

Okłady na łyżce indywidualnej: 
– Fluormex żel
– Elmex gel
– Pianka
Stosujemy je 4 – 5x w roku co dwa tygodnie.

Lakiery fluorowe
Lakiery są szczególnie skuteczne w zapobieganiu próchnicy powierzchni gładkich (szczególnie stycznych i przydziąsłowych). Bardzo celowe jest stosowanie lakierów w okresie drugiego „szczytu próchnicy” dotyczącego głównie powierzchni stycznych zębów stałych u młodzieży 11 – 18 letniej. Lakiery fluorowe stosuje się od 2 do 4 razy w roku. Utrzymują się one na powierzchni szkliwa od kilku godzin do kilku dni.

Metoda Fonesa – jest to metoda ruchów okrężnych zalecana dzieciom, usuwa płytkę nazębną z powierzchni gładkich, nie usuwa płytki z powierzchni stycznych. Technika -włosie szczoteczki ustawiamy pod kątem 90o do powierzchni zębów i wykonujemy ruchy okrężne zaczynając od powierzchni policzkowych zębów trzonowych, następnie przechodzimy na powierzchnie wargowe zębów przednich i dalej w kierunku trzonowych strony prawej. Podobnie oczyszczamy powierzchnie podniebienne zębów, z tym, że dochodząc do odcinka od kła do kła ustawiamy szczoteczkę pionowo i wykonujemy 5 ruchów wymiatania na jeden ząb. Jeżeli chodzi o kółeczka, to wykonujemy ich 10 za każdym przyłożeniem szczoteczki. Na końcu oczyszczamy powierzchnie żujące ruchami poziomymi (szorującymi). Tak samo postępujemy z czyszczeniem zębów dolnych.

Metoda Roll – metoda polecana młodzieży i dorosłym. Oczyszcza powierzchnie gładkie i częściowo powierzchnia styczne. Może być stosowana w lekkich stanach zapalnych przyzębia lub przy obnażonych szyjkach zębowych, ale z niewielką recesją dziąseł. Technika – szczoteczkę ustawiamy pod kątem 45o na dziąśle włosiem skierowanym dodziąsłowo. Wykonujemy ruchy wymiatania, przesuwając włosie po dziąśle powierzchni zębów w kierunku brzegów siecznych i powierzchni żujących. Część włosia wnika w przestrzenie międzyzębowe, co pozwala na ich częściowe oczyszczenie. Wykonujemy 5 ruchów za każdym przyłożeniem szczoteczki. W obrębie zębów przednich od strony podniebiennej i językowej szczoteczkę ustawiamy pionowo obejmując jednorazowo 1 ząb wykonujemy 5 ruchów. Powierzchnie żujące oczyszczamy ruchami szorującymi. Metoda ta umożliwia masaż dziąsła, poprawia ukrwienie dziąseł.

Metoda Bassa – jest zalecana pacjentom ze zdrowym przyzębiem z recesjami dziąseł niewielkiego stopnia i po zabiegach chirurgicznych na przyzębiu. Używamy tylko miękkiej szczoteczki. Metoda ta często jest łączona z inną. Technika – szczoteczkę układamy pod kątem 45o włosiem skierowanym do dziąsła i przyciskamy ją tak, aby pierwszy rząd włosia wnikał do kieszonki dziąsłowej. Wykonujemy ruchy wibrujące do przodu i do tyłu o małej amplitudzie nie odrywając szczoteczki i nie usuwając włosia z kieszonki. W każdym odcinku wykonujemy 10 takich ruchów. Metoda ta pozwala na usunięcie płytki pod dziąsłowej i pobudza dziąsła.

Metoda Chartesa – metoda ta stosowana jest w chorobach przyzębia. Technika – włosie szczoteczki ustawiamy częściowo na dziąśle częściowo na powierzchni zęba skierowane w kierunku powierzchni żującej pod kątem 45o w stosunku do długiej osi zęba. Włosie szczoteczki przesuwamy wykonując ruchy przednio-tylne. Metoda ta polecana jest osobom, które noszą aparaty stałe, uzupełnienia protetyczne oraz po zabiegach chirurgicznych. Metoda ta wykonywana jest miękką szczoteczką, można stosować nacisk dodatkowy wykonując ruchy przednio-tylne, co pozwala na masaż dziąseł.

Metoda Stillmana – włosie ustawiamy na dziąśle pod kątem 45o w kierunku wierzchołka korzenia. Wykonujemy 8-10 małych drgań stosując różny nacisk na dziąsło. Drgania nie mogą być ani za mocne ani za szybkie. Po wykonaniu drgań wykonujemy ruch wymiatania w każdym odcinku. Metoda zalecana w chorobach przyzębia z recesjami dziąseł zanikiem brodawek dziąsłowych. Wyjmowane uzupełnienia protetyczne należy myć codziennie pod bieżącą wodą, specjalnie przeznaczoną szczoteczką do mycia protez. Wszystkie stałe uzupełnienia protetyczne przed każdym myciem czyścimy specjalną nitką dentystyczną, której sztywne zakończenie ułatwia włożenie nitki pod most. Bardzo dobrym urządzeniem czyszczącym mosty jest irygator, który pompując wodę pod wpływem ciśnienia, nie pozwala resztkom pokarmowym na pozostanie pod mostem.